ХӨВСГӨЛ АЙМГИЙН БҮРЭНТОГТОХ СУМЫН ТҮҮХ

Бүрэнтогтох сум нь Манжийн ноёрхлын үед /1691-1911/ Õàëõûí өрнө çàìûí áàðóóí ãàðûí ýòãýýäèéí àäãèéí õîøóó ãýæ íýðëýãäýí нэг ã¿éöýò ñóìûí àëáà õ¿ëýýæ áàéãààä Áîãä хаант Монгол улсын үед  /1911-1919/ Çàñàãò õàí àéìãèéí Äàëàé ã¿íèé õîøóó ãýæ íýðëýãäýí ªâºð áàðóóí, Àð áàðóóí, Àð ç¿¿í, ªâºð ç¿¿í ãýñýí 4 îòîãòîé, /çàðèì ¿åä ñóì ãýæ áàéñàí/  1918 оны тоо бүртгэлийн мэдээгээр 654 ºðõ, 3537 õ¿íòýé Çàñàã çàõèðãààíû íýãæ áàéæýý.

            Àðäûí Çàñãèéí жилүүдэд /1922-1929/ Õàíòàéøèð óóëûí àéìãèéí Á¿ðýíòîãòîõ óóëûí õîøóó ãýæ íýðëýãдэж байжээ.

            Ýíý õîøóóíû õèëèéí öýñýä òýìäýãëýñíýýð:

            Ç¿¿íä Äýëãýðìºðºí, õîéш Õºõöàâ, ºìíºäºä Öàãààíáóðãàñ, áàðóóíä Áîðáóðãàñ, ç¿¿í õîéø Õºõõºòºë, áàðóóí õîéø Èõ òýýë, ç¿¿í ºìíº Æèë÷èã, áàðóóí ºìíº Òýýë õ¿ðíý ãýæýý.

            1929 îíä õîøóóдыг öîìõîòãîæ Á¿ðýíòîãòîõ óóëûí õîøóóã Íàðàíæàðãàëàíò óóëûí õîøóóтай íýãòãýæýý.

            1931 îíû 2-ð ñàðä Çàñàã çàõèðãààíû øèíý÷ëýë ÿâóóëàõ òóõàé Óëñûí áàãà õóðàë, Ñàéä íàðûí Ǻâëºëººñ ãàðãàñàí øèéäâýðèéí äàãóó îäîîãèéí Á¿ðýíòîãòîõ ñóìûã áàéãóóëæýý.

            1992 îíä áàòëàãäсàí Ìîíãîë Óëñûí Øèíý ¯íäñýí õóóëü, “Ìîíãîë Óëñûí Çàñàã çàõèðãàà íóòàã äýâñãýðèéí  íýãæ, ò¿¿íèé óäèðäëàãûí òóõàé õóóëü”-èéí äàãóó   Á¿ðýíòîãòîõ ñóìàíä òºðèéí çàõèðãààíû àíõàí øàòíû íýãæ 6 áàãèéã /Ñàíãèéíäàëàé, Èõ-Óóë, Á¿ðýíõààí, Òóÿà, Ýð÷èì, Áàÿíõîøóó/ áàéãóóëæээ.